Stres to nasz nieodłączny towarzysz, który często wiąże się z sytuacją rodzinną, pracą czy innymi, także nietypowymi wyzwaniami. Jest on reakcją organizmu na wydarzenia, które zakłócają naturalną równowagę, a jego wpływ na zdrowie jest niezaprzeczalny. Choć potrafi działać również mobilizująco, problem pojawia się w momencie, gdy negatywne bodźce oddziałują zbyt często, a stres staje się chroniczny. W codziennym pędzie życia często zapominamy, że poza wpływem na nasze samopoczucie, może on także rzucać cień na nasze aspiracje związane z odchudzaniem. Niestety, bardzo często odreagowujemy napięcie poprzez jedzenie. Słodycze, po które często sięgamy w sytuacjach stresowych, dają przyjemny, uspokajający smak, dodatkowo dostarczając krótkotrwałego skoku energetycznego. Natomiast chrupanie przekąsek może służyć rozluźnieniu żuchwy – w sytuacjach stresowych często zaciskamy zęby i usztywniamy szczękę. To przyzwyczajenie do jedzenia w odpowiedzi na stres może być jednym z utrudnień w procesie odchudzania, gdyż wpływa na ilość spożywanych kalorii i utrzymanie równowagi energetycznej organizmu.

Stres ogranicza zdolność organizmu do produkcji energii oraz hamuje przemianę materii, przez co utrata kilogramów jest utrudniona. Dzieje się tak głównie za sprawą kortyzolu, ale w sytuacji stresowej swój udział ma również dopamina. W tym artykule opisujemy, jak hormony wpływają na proces utraty kilogramów. Dowiesz się także, dlaczego warto czasami nieco “odpuścić” i zrelaksować się, aby zminimalizować negatywne oddziaływanie stresu na organizm.

Kortyzol, nazywany hormonem stresu, jest wydzielany przez korę nadnerczy. Jego największe stężenie w ciągu dnia występuje rano, co ma wspomagać wstawanie z łóżka, natomiast najniższe wieczorem, aby ułatwić zasypianie. Kiedy na organizm nie oddziałuje żaden czynnik stresogenny, wówczas znajduje się on w stanie równowagi i uwalnia się w naturalnym rytmie. Jednak w przypadku działania stresora, szczególnie u osób reagujących na stres poprzez wysoki wyrzut kortyzolu, nadmiar tego hormonu we krwi może sprzyjać gromadzeniu się tkanki tłuszczowej. Dzieje się tak, ponieważ obciążone jego produkcją nadnercza spowalniają metabolizm i hamują przemianę materii. Powoduje to, że tyjemy, nawet mimo trzymania diety. Kortyzol wpływa także na zatrzymanie soli w organizmie, wywołując uczucie ciężkości. Może on również zwiększać apetyt poprzez oddziaływanie na obszary mózgu regulujące jedzenie. Niektóre badania sugerują, że zwiększa on ochotę na wysokokaloryczne, łatwo przyswajalne pokarmy, zwłaszcza te bogate w tłuszcze i cukry. Wówczas wielu ludzi “zajada” emocje – takie potrawy mogą działać na zmniejszenie stresu poprzez podniesienie poziomu serotoniny w mózgu. Jednak ze względu na fakt, że reakcje na stres są bardzo indywidualne, jednym z możliwych skutków, będącym w opozycji do nadmiernego apetytu, jest jego utrata. Dzieje się tak, ponieważ organizm skupia się na natychmiastowych reakcjach fizycznych, a nie na spożywaniu jedzenia. Wysoki poziom kortyzolu zwiększa także wytwarzanie insuliny, odpowiedzialnej za transport glukozy do komórek, co z kolei może prowadzić do insulinooporności, a następnie cukrzycy typu II. Jeśli zmagasz się z przewlekłym stresem, otyłością, zaburzeniami nastroju czy problemami ze snem, koniecznie zbadaj poziom kortyzol – dobrym miernikiem jest jego stężenie we włosach. Jest to pomocne szczególnie w przypadku podejrzenia m.in. zespołu Cushinga i niedoczynności nadnerczy oraz w diagnostyce problemów związanych z przysadką mózgową.

Wielu ludzi nie zdaje sobie sprawy z konsekwencji, które są związane ze stresującymi wydarzeniami. Stan przewlekłego stresu połączony z niemożnością odreagowania go, może mieć naprawdę poważne skutki dla zdrowia. Wśród nich warto wymienić:

• zwiększone ryzyko chorób serca – stres prowadzi do podwyższonego ciśnienia krwi, co często skutkuje zawałem lub udarem,
• problemy z układem pokarmowym – może zwiększać ryzyko miażdżycy, doprowadzić do wrzodów żołądka lub chorób zapalnych jelit,
• osłabienie układu odpornościowego – osoby z chronicznym stresem są bardziej podatne na infekcje i choroby ze względu na obniżenie odporności,
• zaburzenia snu i bezsenność – stan trwałego podenerwowania uniemożliwia wyciszenie się i spokojny, nieprzerwany sen, przez co trudno o odpowiedni wypoczynek i koncentrację w ciągu dnia,
• problemy ze zdrowiem psychicznym – długotrwały stres może prowadzić do rozwoju depresji i zwiększać ryzyko wystąpienia różnych zaburzeń lękowych.

Każdy z nas jest inny, dlatego konkretne osoby reagują na stres odmiennie. Przedstawione skutki mogą różnić się w zależności od jego intensywności i czasu trwania, a także sposobów radzenia sobie z nim.

Aby zachować zdrowie psychiczne i fizyczne, kluczowa jest umiejętność zarządzania stresem. Poniżej przedstawiamy kilka pomocnych metod:

• ćwiczenia relaksacyjne i oddechowe – pomogą rozluźnić mięśnie, które kurczą się pod wpływem stresu, a także zapewnią ogólne odprężenie,
• spacer na świeżym powietrzu – aktywność fizyczna wyzwala endorfiny poprawiające nastrój, więc nawet krótka przerwa przerwa na przechadzkę może skutecznie wpłynąć na zmniejszenie napięcia,
• zarządzanie czasem – skuteczne zaplanowanie codziennych obowiązków pozwoli uniknąć presji i chaosu (więcej na ten temat przeczytasz w artykule o metodzie SMART),
• rozmowa – pomocne przy rozładowaniu napięcia może być podzielenie się swoimi uczuciami i problemami z zaufaną osobą, aby otrzymać od nich wsparcie. Warto też rozważyć konsultację z psychoterapeutą,
• hobby – rozrywka i aktywności, które sprawiają radość, efektywnie pomagają oderwać się od stresujących myśli,
• sen – brak snu może nasilać napięcie, dlatego należy poświęcać czas na regenerację organizmu.

Warto eksperymentować i znaleźć te metody, które będą najlepiej odpowiadać Twoim indywidualnym potrzebom oraz preferencjom. Jeśli nadmierne emocje są trudne do kontrolowania i nie potrafisz ich opanować, rozważ konsultację z profesjonalistą, który pomoże w opracowaniu skutecznego planu zarządzania zdenerwowaniem.

Jak widzisz, stres ma znaczący wpływ na proces odchudzania, głównie poprzez oddziaływanie dwóch czynników – kortyzolu oraz dopaminy. Pierwszy z nich może przyczynić się do gromadzenia tkanki tłuszczowej. Zwiększając apetyt i spowalniając metabolizm, hormon ten powoduje, że utrata zbędnych kilogramów staje się trudniejsza. Z drugiej strony mamy jednak dopaminę, która może działać motywująco oraz wywoływać uczucie ulgi i euforii w przypadku wyjścia ze stresującej sytuacji. Niezależnie od tego, czy jesteś osobą nerwowo reagującą na niepowodzenia, czy przyjmującą je ze stoickim spokojem, pamiętaj o regularnym wykonywaniu badań. Odpowiednia równowaga hormonalna pozwala zachować zdrowie i może skutecznie wspomóc proces odchudzania, a także jest kluczowa dla ogólnego dobrego samopoczucia.